Hỏi 

Từ mấy tháng nay ông xã tôi suốt ngày cứ cặm cụi làm việc, mà lại làm nhiều thứ khác nhau, đến nỗi tối về nhà là cứ bơ phờ, kêu mệt rồi gắt gỏng với vợ con. Ổng cũng kêu là không ngủ được và hay bị nhức đầu. Bác sĩ cho tôi biết bệnh của nhà tôi và tôi phải làm gì bây giờ.  

Đáp 

Những dấu hiệu của ông nhà mà bà nói có thể là do căng thẳng khi ổng làm việc nhiều mà ra. Mà căng thẳng trong đời sống không phải là điều mới lạ đâu bà ơi. Ngay từ thuở xa xưa, các cụ ta cũng có những căng thẳng rồi. Chẳng hạn như các cụ sợ thú rừng hung dữ ăn thịt; sợ nước lũ cuốn trôi; sợ thần linh trừng phạt. Nhất là sợ về nhà bị vợ cằn nhằn vì đi săn không bắt được con mồi nào mang về, bị vợ bắt phải ngủ ngoài trời…Và còn nhiều thứ sợ khác nữa.

Rồi tới thời đại văn minh ngày nay thì cũng có cả trăm thứ căng thẳng. Do đó, có người đã ví stress là hậu quả của nếp sống tiến bộ. Cuộc sống hàng ngày của ta như chạy đua với nhiều đòi hỏi. Đa số những căng thẳng có liên hệ tới công việc làm ăn, giống như trường hợp của ông nhà. Vì đây là vấn đề chung của nhiều người, tôi xin phép nói kỹ một chút rồi sẽ trở lại với câu hỏi của bà nhé.

Theo thống kê, con người hôm nay làm việc cả trăm giờ nhiều hơn là vài chục năm về trước. Biết bao nhiêu nhu cầu cho gia đình, cho sức khỏe, cho an toàn cá nhân, tài chánh. Chúng ta có nhiều vấn đề cả ngàn lần nhiều hơn tổ tiên ta mà thời gian để giải quyết thì cũng chỉ có vậy.

Cô thư ký mới bị cấp trên khiển trách, dọa cho nghỉ việc. Tim cô đập nhanh, cuống họng khô, nghẹn ngào không nói được. Tối về nhà than phiền với chồng: “Em đang bị stress đây”

Một tổng biên tập bù đầu kiếm bài cho số báo cuối tuần, hít thuốc lá liên hồi, nhức đầu, mặt nhăn như bị rách cũng kêu đang bị stress.

Một bà chủ tiệm Phở đông khách, đếm tiền không kịp, thở dài, nói: “Chán quá! em muốn sang tiệm vì công việc nhiều stress quá”! Nhưng chẳng bao giờ thấy bà sang tiệm mà chỉ thấy mỗi buổi chiều về nhà cả gia đình ngồi đếm tiền đến mỏi tay.

Thực là trăm khó khăn đổ lên đầu stress. Stress đã là đề tài cho nhiều nghiên cứu khoa học từ cả thế kỷ nay.

Năm 1920, nhà sinh học uy tín Hoa Kỳ Walter Cannon đã tả căng thẳng như là một đáp ứng: “chống cự hoặc bỏ chạy”, để bảo toàn sinh mệnh”. Bình thường thì phản ứng này giúp ta vượt qua khó khăn bằng sự gia tăng vài hóa chất trong cơ thể. Nhưng nếu liên tục, hóa chất cao sẽ đưa tới tác dụng không tốt.

Rồi phải đợi tới năm 1956, danh từ Stress mới được Y sĩ Hans H Selye phổ biến trong quần chúng. Theo Selye, “Stress là một phản ứng không đặc biệt của cơ thể trước một đòi hỏi nào đó. Nó là một phần của đời sống con người”.

Nhà tâm lý học Mc Grath lại coi “stress như một sự mất thăng bằng giữa đòi hỏi và khả năng đáp ứng. Khi đáp ứng không thỏa đáng sẽ có hậu quả không tốt”. Một tác giả khác, Richard Lazarus cho “stress là một diễn tả chủ quan từ tâm trí, nên nó xuất hiện tùy theo cách nhìn của con người với sự việc”.

Nói một cách giản dị thì stress là đáp ứng của ta trước một khó khăn xảy đến với ta.

Vì thế, trước cùng một biến cố mà người này cho là căng thẳng thì người khác lại cho là bình thường. Vào một lúc nào đó, chúng ta ai cũng có stress. Khác chi ai mà thoát được cảm lạnh, nhức đầu. Cảm lạnh, nhức đầu không ở lại lâu. Nhưng stress có thể làm phiền ta cả tuần, cả tháng. Có khi lâu hơn và có thể hủy hoại ta. Nhóm nghiên cứu bên Nga đã thử nghiệm khả năng chịu đựng ghen tuông của một chú chuột. Họ chia cách một cặp vợ chồng chuột vào hai cái lồng. Cho một chuột đực lạ vào lồng có chuột cái. Anh chồng tức điên lên mỗi khi thấy vợ mình âu yếm với tình lang mới mà không làm gì được để cứu bồ. Mấy tháng sau chú ta chết vì bệnh tim mạch, mặc dù vẫn được ăn uống đầy đủ. Nhưng không phải stress bao giờ cũng xấu. Ở mức độ vừa phải, stress là những khích lệ, thử thách mà khi vượt qua ta cảm thấy phấn khởi. Horace đã từng phát biểu: “Khó khăn làm phát lộ thiên tài; sự thịnh vượng làm chìm đắm nó”. Cho nên ít quá thì buồn chán mà nhiều quá thì khó khăn. Trung dung vừa phải là tốt.

Có những dấu hiệu báo trước sự xuất hiện của stress:

– Một cảm giác buồn buồn;

– Một bồn chồn, lo âu, bất an;

– Trong người thấy như khó chịu, nhạy cảm, dễ gây gổ, tức giận;

– Rã rời mệt mỏi, kém tập trung, kém suy nghĩ, không quyết định. Rồi:

– Lơ là, trễ nải trong công việc;

– Tự cô lập với bạn bè, sinh hoạt xã hội;

– Ám ảnh với những ý nghĩ tiêu cực;

– Mất ăn mất ngủ; chóng mặt nhức đầu; hay đau vặt; huyết áp lên cao, nhịp tim nhanh chậm bất thường…

– Lạm dụng rượu, thuốc để giải tỏa khó khăn…

Khi có những dấu hiệu này thì chẳng nên chờ đợi tự chúng tan đi. Mà cần kiếm thầy kiếm thuốc. Đó là tư vấn tâm lý, cán bộ xã hội, bác sĩ tâm bệnh, thuốc tây, dược thảo… Lại còn kinh nghiệm của cha ông, vợ-chồng đóng cửa chỉ dẫn cho nhau rất hiệu nghiệm. Nhưng chớ mượn rượu tiêu sầu, lấy việc chích hồng phiến, bạch phiến làm vui. Nhưng Stress trở thành có vấn đề khi ta để nó lôi cuốn ta đi.

“Lòng người thì có hạn, ước muốn thì vô cùng.

Lấy cái có hạn mà theo cái vô cùng: Nguy hại thay!”

Rồi bất mãn, trầm cảm, buông xuôi.

Trở lại với trường hợp của ông nhà, chúng tôi nghĩ rằng hai ông bà nên sắp xếp để có mấy ngày đi vacation với nhau. Trong thời gian này, nên cùng nhau coi lại xem tại sao ông nhà lại phải làm việc ngày đêm như vậy, đến nỗi sức khỏe bị ảnh hưởng. Có phải vì nhu cầu tài chánh hoặc đó là thói quen của ông ấy. Nếu cần vợ chồng nên đến một bác sĩ chuyên về tâm lý để phân tích tình trạng, rồi nếu cần chữa trị. Có những lý do khiến cho ông nhà hành động như vậy, và bà phải cố gắng tìm cho ra lẽ rồi giải quyết. Bà cũng nên nhẹ nhàng nói với ông nhà là bà cũng đang cảm thấy mệt mỏi vì e ngại tới sức khỏe của chồng.

Chúc ông bà sớm trở lại đời sống hạnh phúc như những ngày mới cưới.