Bệnh Có Ở Đâu?

*1-Khác nhau giữa những nhà thám hiểm quốc tế và thương mại.

Cơ thể con người cố gắng trở nên miễn nhiễm với các mầm bệnh đã quen nhưng mầm bệnh lạ thường nguy hiểm hơn.Như vậy sống ở địa phương cô lập, không gặp người lạ hoặc mầm bệnh mới, luôn luôn có điều muốn kể lại. Vì vậy những nhà thám hiểm đầu tiên và các thương gia đã đóng góp vào việc lây lan của các bệnh ở khắp thế giới.

Vào thế kỷ thứ 14, thương gia từ Genoa, Ý Đại Lợi, đã tới Viễn Đông  và mang về nhiều lông thú, lụa và bệnh dịch hạch.Rồi đến thế kỷ thứ 18, Đại Úy James

Cook, một nhà thám hiểm của nước Anh, tới Hạ Uy Di mang nhiều vi trùng mà dân chúng khỏe mạnh ở đảo này chưa bao giờ có.Hậu quả là cả ngàn dân chúng ở Hạ Uy Di chết vì các bệnh như bệnh sởi, cúm và lao.Vào năm 1778, năm mà Cook thăm lần đầu, dân số của đảo là 300.000, khoảng 80 năm sau con số này còn có 37.000.Điều đó cũng giống như, nhưng ít hơn, những gì xẩy ra vào đầu thế kỷ thứ 20, khi các nhà thám hiểm người da trắng quấy rối sự riêng biệt của dân Eskimos và mang theo các mầm bệnh của bệnh sởi, lao và các bệnh khác. Tại một địa phương của đảo Eskimos có khoảng 99 làng thì 98 làng chết vì bệnh sởi.

**2-Tại sao các bệnh miền nhiệt đới lại khó loại bỏ?

Các quốc gia đang phát triển, kể cả Châu Phi, Đông Nam Á và phần lớn của Ấn Độ, nam Trung Hoa và Trung Đông nằm ở vùng nhiệt đới, nơi rất nóng tại hai bên đường xích đạo. Ruồi, côn trùng và các loài gây hại là nguyên nhân hoặc lan truyền bệnh rất thích các vùng đó, phân tán các bệnh ký sinh trùng.Kém vệ sinh và suy dinh dưỡng góp phần cho sự phổ biến của các bệnh.Trong số 1.5 tỷ dân chúng sống ở vùng nhiệt đới thì một tỷ người bị một hoặc hai bệnh nhiệt đới.Các bệnh này rất khó mà loại bỏ hoàn toàn chẳng khác chi con người muốn tránh chuyện phiền phức hàng ngày.Dược phẩm để điều trị các bệnh gây ra do ký sinh trùng thường rất đắt hoặc nguy hiểm vì tác dụng phụ.Hơn nữa, hầu hết những nạn nhân này là dân nghèo, và đặc biệt dễ bị ảnh hưởng xấu vì tất cả các loại bệnh.

***3-Các bệnh sán lá và bệnh ngủ là gì?

Một trong những bệnh gây ra do ký sinh trùng là sán lá hoặc schistosomiasis và dường như bệnh này gây bệnh cho loài người từ 40 thế kỷ.Ngày nay bệnh nhiều nhất trên thế giới sau sốt rét là bệnh sán lá với chu kỳ rất phức tạp.

Ấu trùng của các con giun vào cơ thể con người khi họ uống nước có nhiễm chúng hoặc tắm, bơi hoặc làm việc trong nước đó.Trong máu, ấu trùng lớn lên thành giun, tăng sinh và đẻ ra khoảng 300 tới 3000 trứng mỗi ngày.Một số trứng đó bị kẹt trong các mô bào, gây ra đau và đôi khi gây tổn thương trầm trọng cho một hoặc nhiều bộ phận.Các trứng khác được thải ra cùng với phân và nước tiểu và sau đó xuống các rãnh nước, hồ, đồng lúa và sông.

Đầu tiên các trứng thành ấu trùng, xâm nhập con sên và sống một thời gian trong khi tiếp tục lớn.Phải đợi tới khi ấu trùng thoát ra từ các con sên thì chúng mới có thể sống ở người.Thảm họa đặc biệt của bệnh sán lá là sự phát triển đó có thể gây ra nhiều bệnh hơn. Như nhà ký sinh trùng học Donald Heyneman đã từng nói “gánh nặng của các bệnh có thể loại bỏ những ích lợi của bất cứ tiến bộ nào về canh nông”.

Một bênh gây bất lực do ký sinh trùng gây ra là bệnh ngủ sleeping sickness do những con ruồi hút máu bị bệnh.Khi chúng cắn, ký sinh trùng vào máu, sinh đẻ ở đó, tiêu hủy các tế bào máu gây ra bệnh thiếu máu và đôi khi gây bệnh viêm trái tim. Sau đó bệnh lan lên hệ thần kinh. Tổn thương của óc và dây thần kinh tủy sống đưa tới hôn mê và trong một số trường hợp gây ra tử vong.

****4-Tại sao khi du lịch lại thường bị tiêu chẩy?

Tiêu chẩy khi đi du lịch không có liên quan gì tới mệt mỏi, chệch múi giờ hoặc kể cả ăn món lạ mặc dù đã được coi như nấu sạch.Nguyên thông thường là vi khuẩn Escherichia coli.Bình thường các vi khuẩn này sống trong hệ thống tiêu hóa và ít gây ra bệnh bởi vì cơ thể đã quen với chúng.Nhưng E.coli có nhiều loại và nếu quý vị gặp một loại không quen, thí dụ đến một quốc gia khác, chúng có thể hoặc không gây ra bệnh.

Ngăn ngừa bệnh rất giản dị là lưu ý tới dinh dưỡng và uống nước tinh khiết. Một lời khuyên có giá trị muôn đời là: nếu quý vị không bóc vỏ được, luộc chín hoặc nấu nó thì quên nó đi.

Đa số bệnh tiêu chẩy này tự hết trong vài ba ngày.Nếu quý vị thấy trầm trọng hoặc các dấu hiệu nặng hơn thì nên kiếm chăm sóc y tế.Trong mọi trường hợp, quý vị phải tránh bị thiếu nước và uống nhiều chai nước.

*****5-Khi du lịch tới quốc gia khác có cần chích ngừa nhiều bệnh không?

Sửa soạn đi du lịch tùy thuộc vào quốc gia nào ta định tới, hãy hỏi ý kiến của bác sĩ gia đình hoặc đọc cuốn sách hướng dẫn của nhà nước.Trong khi đó thì đây là một số điểm về các bệnh mà quý vị muốn biết.

-Tiêu chẩy: Nếu quý vị tới một quốc gia kém mở mang mà chủng ngừa bệnh này khuyên nên có thì hãy chủng ngừa.

-Sốt rét: Quý vị có rủi ro bị bệnh này nếu tới các quốc gia ở Châu Phi, Á châu, Trung Mỹ, và miền bắc Nam Mỹ nhưng có dược phẩm phòng ngừa là chloroquine phosphate.

-Tê liệt trẻ em: Siêu vi trùng gây ra bệnh vẫn luẩn quẩn ở đâu đó cho nên có thể cần chích ngừa.

-Sốt thương hàn:Trước khi đi thăm các quốc gia ở châu Phi, châu Á và Mỹ La Tinh, chích ngừa có thể là ý kiến hay.

******6-Dân chúng ở các xã hội tiến bộ có khỏe mạnh hơn dân tiền sử không?

Khi các nhà thám hiểm của thế kỷ thứ 17 trở về, họ thường viết về sự khỏe mạnh của dân nguyên thủy mà họ đã gặp. Các điều đó có thể đúng hoặc sai nhưng chúng đều có giá trị. Khoảng 0.1 phần trăm dân chúng trên thế giới sống riêng rẽ trong các xã hội sơ khai và họ có vẻ rất khỏe mạnh.Những ai ít khỏe mạnh là người sống ở các xã hội đang phát triển. Đó là những người sống ở các quốc gia đang phát triển mà họ mất các lợi ích của đời sống giản dị và chưa lợi dụng được những tiến bộ của các quốc gia đã phát triển.

Bác sĩ Nguyễn Ý Đức.