Tác giả Lê Ngọc
Trụ định nghĩa “thói quen” là “Việc làm
thường thành tật, bắt buộc làm hoài”.
Nguyễn Như Ý
trong Đại Từ Điển Tiếng Việt giải thích Thói quen rõ ràng hơn như sau: “Lối, cách sống hay hành động do lặp lại
lâu ngày trở thành nếp, rất khó thay đổi”.
Theo nhà Tâm lý học
John F. Tristany: “Thói quen là một loạt
những hành vi thâm căn cố đế do học hỏi mà có và được liên tục củng cố bởi các
yếu tố môi trường, cảm xúc và tâm lý. Nó dựa trên nguyên tắc khoái lạc của con
người là chỉ muốn có niềm vui và tuyệt đối tránh khó khăn, đau khổ”.
Bản tánh của con
người đều giống nhau, nhưng vì nhiễm thói quen thành ra khác nhau”. Người mình
vẫn thường nói “Nhân chi sơ, tính bản thiện”.
Thói quen mạnh
“ăn sâu” khi hành động nhắc lại nhiều lần, khi cá nhân cảm thấy thích thú với
hành động đó. Ngược lại khi quyết tâm loại bỏ thì thói quen sẽ giảm dần hoặc mất
đi.
Thói quen rất dễ
lây lan, bắt chước. Mignon McLaughin đã ví “Trong
gia đình, thói quen lan nhanh hơn là bệnh sởi”.
Thói quen có thể
tốt hoặc xấu.
Xấu như tập tành
bắt chước hút thuốc lá đến nỗi ho xù xụ, khò khè hen suyễn rồi ung thư phổi.
Sáng sớm vừa mới
tới sở là đã lấm lét thầm thì gossip nói xấu, kể lể chuyện riêng tư người khác.
Hơi một tý là gắt
gỏng với con.
Nhiệm vụ phải
hoàn tất mà cứ chần chừ trì hoãn, gây ra thiệt hại.
Cứ ra tới chợ là
phải sà vào hàng bún ốc làm một tô đầy mới an tâm đi mua bán…
Thói quen tốt
cũng nhiều và rất đáng khuyến khích tạo ra nhiều hơn.
“Ăn trông nồi, ngồi
trông hướng”, “Ăn ba phần đói, bẩy phần no” là thói quen tốt để tránh mập phì.
Trước khi băng
qua đường, có thói quen nhìn phải trái để tránh xe đụng.
Trong việc dinh
dưỡng, ngủ nghỉ có thói quen điều hòa, vừa phải.
Các cụ ta vẫn thường
nói “đẹp đẽ khoe ra, xấu xa đậy lại”.
Nhưng với thói quen, nếu xấu, nếu ảnh hưởng tới nếp sống, tới giao tế xã hội, tới
sức khỏe thì cũng nên thay đổi, loại bỏ càng sớm càng tốt.
Vì theo Samuel
Johnson “Mới đầu, những mắt xích của thói
quen quá nhỏ để nhận ra, cho tới khi chúng quá lớn thì khó mà tháo gỡ”.
Ngạn ngữ Tây Ban
Nha có câu: “Thói quen ban đầu là mạng nhện,
sau là dây cáp”
Somerst Maugham
đã có kinh nghiệm rằng: “Điều bất hạnh ở
cõi đời này là chúng ta từ bỏ thói quen tốt dễ dàng hơn là loại bỏ thói quen xấu”.
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức